Κείμενο του Θ. Ζδούκου
όπως δημοσιεύτηκε στο site της Αυτόνομης Παρέμβασης
με αφορμή το Σχέδιο Νόμου για την ΠΦΥ (2005)
Τον τελευταίο μήνα άνοιξε πάλι μια δημόσια συζήτηση με αφορμή το νέο προσχέδιο νόμου για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ) πού το «υπουργείο υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης» έδωσε στη δημοσιότητα, συνοδεύοντας τις γνωστές τυμπανοκρουσίες με την ξεκάθαρη δήλωση ότι η υλοποίησή του έχει ορίζοντα δεκαετίας τουλάχιστον.
Πράγμα που σημαίνει ότι για μια ακόμη φορά το συντριπτικά πιθανότερο είναι να μην γίνει τίποτα με τα εξαγγελλόμενα ΚΥ αστικού τύπου(ίσως στηθούν 2-3 πανελλαδικά ως δήθεν πιλοτικά για να βολευτούν μερικοί κολλητοί του υπουργείου, όπως έγινε με την σκανδαλώδη καρικατούρα του ΚΥ Βύρωνα), ούτε βέβαια να αναβαθμιστούν λειτουργικά τα ΚΥ της επαρχίας, ούτε πολύ περισσότερο να γίνουν τα πολυιατρεία του ΙΚΑ 24ωρης κάλυψης ακόμα και για στοιχειώδη περίθαλψη. Διότι όλα αυτά, για να υλοποιηθούν έστω και με την πιο υποβαθμισμένη εκδοχή της παροχής απλής περίθαλψης (στα πλαίσια της περίφημης στοιχειώδους κοινής για όλους δέσμης υπηρεσιών φροντίδας), απαιτούν σημαντική χρηματοδότηση που η σημερινή κυβέρνηση αποκλείεται να εξασφαλίσει, αφού η συνολική άγρια νεοφιλελεύθερη πολιτική της απαιτεί το αντίστροφο, δηλαδή περικοπές και ενίσχυση της αγοράς και του επιχειρηματικού κεφαλαίου. Έτσι αυτό που θα μείνει και πάλι είναι το επικοινωνιακό κόλπο, η δημιουργία εντυπώσεων και μια αναζωπύρωση των υποσχέσεων υλοποίησης των ΚΥ αστικού τύπου, όταν θα πλησιάζουν οι εκλογές.
Να θυμίσω ότι από το νόμο 2519/97 του Γείτονα δεν υλοποιήθηκε απολύτως τίποτα από τα ψηφισμένα δίκτυα της ΠΦΥ, έμειναν όμως και στέριωσαν οι κλειστοί προϋπολογισμοί των νοσοκομείων, οι περικοπές των εφημερευόντων, οι αρχίατροι και οι μάνατζερ, τα ατομικά φύλλα αξιολόγησης. Από δε το νόμο 2889/2001 του Παπαδόπουλου και την αστείρευτη φιλολογία για τεκμηριωμένη γνώση, επιτροπές ποιότητας, κατοχύρωση δικαιωμάτων ασθενών, ολοκληρωμένη φροντίδα, προσωπικό γιατρό για όλους, σύγκρουση με τα πιράνχας, πλήρη και αποκλειστική απασχόληση των πανεπιστημιακών κλπ αυτό που έμεινε ήταν η ενίσχυση των περικοπών στα πλαίσια των κλειστών προϋπολογισμών, η ιδιωτικοποίηση λειτουργιών των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, η αναίρεση της δωρεάν πρόσβασης των ανασφάλιστων στα νοσοκομεία, η επαίσχυντη εγκύκλιος για την άρνηση περίθαλψης και την κατάδοση των λαθρομεταναστών, οι περίφημοι ράμπο, που κυρίως για την τρομοκράτηση των υγειονομικών που αντιστέκονται έχουν χρησιμοποιηθεί(όπως απέδειξε και η τελευταία δίωξη συναδέλφων στο ΚΥ Ζαγκλιβερίου) και η νομοθετική πρόβλεψη για παραχώρηση 20% των κρεβατιών των δημόσιων νοσοκομείων σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες έναντι αυξημένου νοσηλίου (προφανώς για εύπορους πελάτες με γερά συμβόλαια). Την οποία πρόβλεψη ο Κακλαμάνης με χαρά αποδέχτηκε να υλοποιήσει, αφού πρώτα ξεσκαρτάρει τις κλινικές με τους αναβαθμισμένους θαλάμους από την «πλέμπα» της εφημερίας (μέσα από την αλλαγή του συστήματος που επέβαλλε και φόρτωσε τον μεγάλο όγκο των ασθενών στα μικρά υποβαθμισμένα και με λιγότερες διαγνωστικές και θεραπευτικές δυνατότητες νοσοκομεία).Δεν πρόκαμε όμως, κι έτσι αυτό το τελευταίο σκέλος καλείται να το διεκπεραιώσει ο Αβραμόπουλος και το οποίο μαζί με τις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού θα οριστικοποιήσει τον χαρακτήρα της εν Ελλάδι ιδιωτικοποίησης της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας περίθαλψης του ΕΣΥ, καθιστώντας τελεσίδικα το πάλαι ποτέ δημόσιο νοσοκομείο σε ένα μικτό ίδρυμα, όπως αυτό που προέκυψε τώρα με το σύμπλοκο Ερυθρός -Ερρίκος Ντυνάν.
Αυτό όμως που για πρώτη φορά μπορεί και να υλοποιηθεί είναι το συγκεκριμένο μοντέλο οικογενειακού γιατρού που εισάγει το σχέδιο νόμου, ακριβώς γιατί προβλέπει για πρώτη φορά ξεκάθαρα την πληρωμή του πολίτη για την εγγραφή στη λίστα και την πληρωμή για κάθε υπηρεσία ιατρική που δεν θα έχει την προέγκριση του οικογενειακού gate-keeper. Προβλέπει επίσης την πληρωμή των ανασφάλιστων και καταργεί στην πράξη την δωρεάν πρόσβαση ακόμα και στην πρωτοβάθμια περίθαλψη της μεγάλης αυτής μερίδας των φτωχών που τουλάχιστον μέχρι τώρα δεν καλούνταν να πληρώσουν τις υπηρεσίες των κέντρων υγείας και των περιφερικών ιατρείων.
Προβλέπει την κατάργηση της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης για τους οικογενειακούς γιατρούς, μιλώντας μόνο για πλήρη και για πληρωμή όσων τους επισκέπτονται και δεν είναι εγγεγραμμένοι στη λίστα τους. καθώς και για τριετείς συμβάσεις τους με τις ΔΥΠΕ, που θα ανανεώνονται με τρόπο που δεν καθορίζεται(κρίση ναι ή όχι και από ποιόν και με ποια κριτήρια), άρα τα περί εξομοίωσης των συνθηκών εργασίας και των εργασιακών σχέσεων με αυτές στο ΕΣΥ είναι παραπλανητικά εκτός αν εννοεί ότι το ΕΣΥ σύντομα θα εξομοιωθεί με αυτά τα μοντέλα των εργασιακών σχέσεων, όπως όλο και περισσότερο φαίνεται από τις προσλήψεις επικουρικών(γιατί μόνο αυτές γίνονται πια).
Τα δε ΚΥ που προβλέπεται θεωρητικά να λειτουργήσουν ορίζεται να έχουν τεράστιο πληθυσμό ευθύνης (μέχρι100.000, ενώ κάθε σοβαρή άποψη παγκόσμια αναφέρει το πολύ 40.000) κάτι που ακυρώνει τον πρωτοβάθμιο χαρακτήρα τους και σε συνδυασμό με την εφημερία ενός από αυτά στη θέση περισσοτέρων θα τα καταστήσει μικρά προβληματικά νοσοκομεία.
Η λειτουργία των οικογενειακών γιατρών και των ΚΥ με την λεγόμενη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, με την σύναψη «ειδικών συμβολαίων με τα νοσοκομεία» και «προγραμματικών συμβάσεων με τους ασφαλιστικούς φορείς» και με αυτόνομο(κλειστό όπως υπονοείται αλλά δεν λέγεται με σαφήνεια) προϋπολογισμό, ολοκληρώνει το ιδιωτικοοικονομικό μοντέλο παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ., ενώ στους φορείς παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ, που ισότιμα θα συνάπτουν συμβάσεις ορίζεται ξεκάθαρα ότι θα είναι και ιδιώτες και επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.(εφαρμογή των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα)
Όλα αυτά, μαζί με την υποχρεωτική εφαρμογή κατευθυντήριων γραμμών στην διαγνωστική, την πρόληψη και την θεραπευτική(γραμμές που θα καθορίζονται μάλιστα από Ινστιτούτα!!!) και τα «κίνητρα καλής πρακτικής αποδοτικής χρήσης των πόρων», διαμορφώνουν ένα ασφυκτικό πλαίσιο άσκησης της ιατρικής αλλά και της εν γένει φροντίδας, πού περιορίζει δραστικά την δυνατότητα για ουσιαστική ενασχόληση με τα προβλήματα υγείας των ασθενών ( ειδικά των πιο ευπαθών ομάδων), αυξάνει την γραφειοκρατία και ωθεί τον γιατρό στο κυνήγι της πελατείας και στην συνεργασία με την εκάστοτε κυβερνητική εξουσία για την περικοπή δωρεάν παροχών. Στο δε καθαρά επιστημολογικό πεδίο ωθεί σε μια εντελώς συμβατική ιατρική, υποταγμένης στα πρωτόκολλα των φαρμακευτικών εταιρειών (και των αντίστοιχων επιστημονικών που αυτές ελέγχουν στον ένα ή τον άλλο βαθμό)και πάντως μακριά από την αληθινά τεκμηριωμένη γνώση και πρακτική που απαντά στις ευρύτερες υγειονομικές ανάγκες των ανθρώπων.
Τα όσα αναφέρονται επομένως στην αρχή του κειμένου του νομοσχεδίου για ομάδα υγείας με διακριτούς ρόλους των υγειονομικών που την απαρτίζουν, η οποία λειτουργεί ευρύτερα από μια λογική ηθμού και παρέχει(δήθεν σε όλους) την ενιαία και περιεκτική δέσμη υπηρεσιών που περιγράφεται στο δεύτερο κεφάλαιο, είναι χωρίς αντίκρισμα και λειτουργούν ως άλλοθι για τον αντιδραστικό χαρακτήρα των προαναφερθέντων συγκεκριμένων ρυθμίσεων που εισάγονται στη συνέχεια του κειμένου, και οι οποίες εκτιμώ ότι αργά ή γρήγορα θα υλοποιηθούν.
Πρέπει να είναι καθαρό λοιπόν ότι, στα πλαίσια της αγοραίας-νεοφιλελεύθερης πολιτικής που ασκείται τα τελευταία 10 τουλάχιστον χρόνια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη στον τομέα της υγείας-πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης, δεν μπορεί να υπάρξει θεσμοθέτηση ΠΦΥ που να ανταποκρίνεται στοιχειωδώς στα όσα το κίνημα της ΠΦΥ προσδιόρισε ως περιεχόμενό της στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και που σήμερα επαναφέρει το Κίνημα των Λαών για την Υγεία(People’s Health Movement-PHM) με ακόμα πιο επιτακτικό τρόπο στην Χάρτα των Λαών για την Υγεία (που υιοθετήθηκε στην 1η παγκόσμια συνέλευση του PHM στο Μπαγκλαντές το 2000) και στην διακήρυξη της Κουένκα στην 2η παγκόσμια συνέλευση το 2005 στον Ισημερινό.
Για να απαντήσουμε επομένως στην σημερινή συγκυρία με μια άλλη προοδευτική πρόταση για την ΠΦΥ πρέπει να ανοίξουμε πάλι το ιδεολογικό-οραματικό μέτωπο, δηλαδή να ορίσουμε την ΠΦΥ και να περιγράψουμε τις λειτουργίες της με τρόπο που να επαναφέρει την έννοια στην αρχική σύλληψή της, όπως αυτή καταγράφηκε στην περίφημη διακήρυξη της Αλμα-Άτα το 1978 και λίγο αργότερα στην διακήρυξη του ΠΟΥ : «Υγεία για όλους μέχρι το 2000». Και αυτό πρέπει να γίνει ειδικά σήμερα που ο νεοφιλελευθερισμός κακοποιεί την έννοια σε ακραίο βαθμό, προσπαθώντας να τη χρησιμοποιήσει στην στρατηγική του για ελαχιστοποίηση της δωρεάν πρόσβασης των λαϊκών στρωμάτων σε ολοκληρωμένη περίθαλψη(gate-keeping με αποκλεισμούς, πληρωμή των ασθενών για εγγραφή στους καταλόγους των "οικογενειακών γιατρών", υλοποίηση της σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού μέσα από την μικτή χρηματοδότηση και την μικτή παροχή δέσμης υπηρεσιών υπό την καθοδήγηση και έλεγχο του υπουργείου σε μικτές επιχειρήσεις και πολυιατρεία κλπ-όλα αυτά που προβλέπονται στο νέο σχέδιο νόμου που δόθηκε στη δημοσιότητα).Θυμίζω λοιπόν ότι:
Η ΠΦΥ, δεν είναι απλώς η διάγνωση και περίθαλψη που ασκείται εκτός νοσοκομείου, δεν είναι μια τεχνικού χαρακτήρα κατηγοριοποίηση του συνόλου των υπηρεσιών περίθαλψης με απλώς διαχειριστικές προεκτάσεις. Έτσι την κατάντησαν ορισμένοι τυχάρπαστοι ή επιβήτορες της εξουσίας και της ιατρικής κοινότητας, μέσα από την μέθοδο της διαρκούς διολίσθησης προς το εφικτότερο, που μετά έγινε το φιλικότερο στην αγορά και τελικά το υποτακτικότερο στην κρατική στρατηγική για περιορισμό των κοινωνικών δαπανών, χωρίς ταυτόχρονη απώλεια της ηγεμονίας επί των μαζών.
Η ΠΦΥ υπήρξε ιστορικά μια προοδευτική έννοια, καθώς α) πρότασσε την ανάγκη για έναν συνολικό επανακαθορισμό των παραμέτρων που προσδιορίζουν την υγεία και την αρρώστια, με έμφαση στην πρόληψη, ως αναίρεση των κοινωνικών αιτίων της ασθένειας (φτώχεια, εκμετάλλευση, αναλφαβητισμός, οικολογική επιβάρυνση, κακές συνθήκες ζωής και εργασίας, ιατρογεννής νοσηρότητα) και όχι μόνον των παραγόντων κινδύνου που αφορούν στενά τις ατομικές συνήθειες ή συμπεριφορές και β)περιέγραφε δομές και λειτουργίες που εισήγαγαν τον ουσιαστικό κοινωνικό έλεγχο στις υπηρεσίες υγείας, με αυτό που ονόμαζε συμμετοχή της κοινότητας στην εκτίμηση των αναγκών της και στον σχεδιασμό των δομών και των υπηρεσιών που θα τις υλοποιούσαν ολοκληρωμένα με συνέχεια και συνέπεια, καθώς επίσης συμμετοχή και στην αξιολόγηση-απολογισμό των δομών αυτών, τόσο ως προς την υγειονομική αποτελεσματικότητα για τον πληθυσμό ευθύνης τους, όσο και την φιλικότητά τους και το σεβασμό στην αξιοπρέπεια των μεμονωμένων ατόμων.
Ιστορικά η ΠΦΥ προέκυψε ως απάντηση στην κρίση του νοσοκομειοκεντρικού μοντέλου ανάπτυξης των υπηρεσιών υγείας στο σύγχρονο καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, μοντέλο που από ένα σημείο και πέρα υπηρετούσε σχεδόν αποκλειστικά τις ανάγκες κερδοφορίας του ιατροβιομηχανικού συμπλέγματος και πολύ παρεμπιπτόντως τις ευρύτερες υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών. Αντλούσε οικονομικούς πόρους τεράστιους χωρίς τα αντίστοιχα αποτελέσματα στους δείκτες υγείας και στο αίσθημα ικανοποίησης των χρηστών, ενώ ειδικά για τον τρίτο κόσμο και τις αναπτυσσόμενες χώρες αποδεικνύονταν καταστροφικό καθώς η εξειδικευμένη και θεραπευτικά προσανατολισμένη ιατρική σπαταλούσε πόρους που αν κατευθύνονταν στην πρόληψη, την καταπολέμηση της φτώχειας, της πείνας και του αναλφαβητισμού και σε υπηρεσίες κοινοτικής ιατρικής θα είχαν τρομακτικά μεγαλύτερα αποτελέσματα, όπως περίτρανα κατέδειξε η εμπειρία της Κούβας.
Το νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο επιστημολογικά προέκυπτε από την μηχανιστική-νεοθετικιστική αντίληψη του ανθρώπινου οργανισμού ως άθροισμα κατακερματισμένων εξαρτημάτων στο πρότυπο των μηχανών, του ενός αιτίου της ασθένειας και της επιδιόρθωσης της βλάβης μονοσήμαντα χωρίς αναγνώριση και παρέμβαση σε αιτιολογικό σύμπλεγμα που περιλαμβάνει περιβαλλοντικές, κοινωνικές και ψυχολογικές παραμέτρους σε μια αδιάσπαστη διαλεκτική ενότητα. Λειτουργικά (από την άποψη της οργάνωσης της εργασίας) αντιστοιχούσε στο φορντικό-ταιυλορικό μοντέλο παραγωγής της καπιταλιστικής ανάπτυξης με την συγκέντρωση των παραγωγικών μονάδων στο μεγάλο εργοστάσιο-νοσοκομείο, τον κατακερματισμό της εργασίας και την αλυσίδα παραγωγής(βιολογικής-μηχανικής επιδιόρθωσης),τις σκληρές ιεραρχικές σχέσεις κλιμακωτά από την διεύθυνση προς τον τελευταίο εργαζόμενο και την σε συντεχνιακή βάση οργάνωση του συλλογικού της εργατικής δύναμης.
Η Alma-Ata μιλούσε ξεκάθαρα για ευρύτερη διεπιστημονική και διεπαγγελματική συνεργασία στην αναδιαμόρφωση των συνολικών όρων ζωής της κοινότητας, πάντα με την συμμετοχή της, που δεν την περιόριζε στους επίσημους φορείς της λεγόμενης τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά την επέκτεινε σε όλες τις ζωντανές κοινωνικές συλλογικότητες (συνδικάτα, γυναικείες οργανώσεις, συνεταιρισμούς, πολιτιστικούς συλλόγους κλπ).
Στο δε επίπεδο της παροχής της ιατρικής φροντίδας εισήχθη η έννοια της ομάδας υγείας, όπου διάφοροι επαγγελματίες υγείας(γιατροί, οδοντίατροι, νοσηλευτές, επισκέπτες υγείας, φυσιοθεραπευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, διοικητικοί, παρασκευαστές, διασώστες και πληρώματα ασθενοφόρων) σε αγαστή συνεργασία και με διακριτούς ρόλους ο καθένας-μία, χωρίς ψευτοηγεμονισμούς και εργασιακή ιεραρχία υποταγής (και προφανώς χωρίς χαώδεις μισθολογικές διαφορές)και εντελώς δωρεάν για όλους τους κατοίκους του πληθυσμού ευθύνης τους:
1) αντιμετωπίζουν όλα τα προβλήματα περίθαλψης που δεν απαιτούν νοσηλεία σε δευτεροβάθμιο ή εξειδικευμένο τριτοβάθμιο κέντρο,2) φροντίζουν να τους καλύψουν καθολικά με τα αναγκαία εμβόλια,3) τους διαχέουν κομμάτι της εξειδικευμένης γνώσης για να τους καθιστούν σταδιακά όλο και πιο ανεξάρτητους από τις υγειονομικές υπηρεσίες, αλλά και πραγματικά ικανούς να τις αξιολογούν, 4) καταγράφουν το κοινωνικοοικονομικό προφίλ τους και αναδεικνύουν την ανάγκη βελτίωσής του, 5)φροντίζουν για την βέλτιστη αξιοποίηση προνοιακών δομών και τη συνεχή εξασφάλιση αλληλεγγύης ηθικής και έμπρακτης προς τις ασθενέστερες ομάδες, 6)εξετάζουν προληπτικά σε τακτά χρονικά διαστήματα με συγκεκριμένα πρωτόκολλα τις διάφορες ηλικιακές ομάδες και τις ομάδες υψηλού κινδύνου, αφού πρώτα τις ενημερώσουν αναλυτικά για την τεκμηριωμένη χρησιμότητα αυτών,7) βοηθούν στην οικογενειακή, εργασιακή και κοινωνική επανένταξη των χρόνιων πασχόντων και στην φυσιοθεραπευτική και ψυχολογική αποκατάσταση αναπήρων, 8)εκπαιδεύουν οργανωμένα και κατ' επανάληψη τον πληθυσμό στις πρώτες βοήθειες και στην αντιμετώπιση επειγουσών καταστάσεων, 9)εκπαιδεύουν μέλη οικογενειών στην αποτελεσματικότερη και πιο ανώδυνη για τους ίδιους περιποίηση συγγενών τους με ειδικές ανάγκες και αναπηρίες,10) αναπτύσσουν την πρωτογενή έρευνα για ανίχνευση του επιπολασμού και της επίπτωσης παθολογικών καταστάσεων στον συγκεκριμένο πληθυσμό ευθύνης τους, την ανίχνευση των αιτιών, την διερεύνηση αποτελεσματικών(όχι κατ' ανάγκη ιατρικών) απαντήσεων σ’ αυτές τις καταστάσεις και την κατανοητή παρουσίαση στο ευρύ κοινό των πορισμάτων και των ερωτημάτων που προέκυψαν από αυτήν την έρευνα.
Η διακήρυξη της Αλμα-Ατα υιοθετήθηκε τότε με ενθουσιασμό από μεγάλα κομμάτια της επιστημονικής κοινότητας και λαϊκά κινήματα του αναπτυσσόμενου κόσμου. Βέβαια ο παγκόσμιος συσχετισμός δύναμης ήταν τότε πολύ διαφορετικός από σήμερα. Η κρίση της ΕΣΣΔ που φιλοξενούσε την συνδιάσκεψη δεν είχε γίνει ακόμα ορατή, τα απελευθερωτικά κινήματα παρουσίαζαν έξαρση, η ήττα των Αμερικανών στο Βιετνάμ ήταν πρόσφατη και στην Ευρώπη η ευρύτερη αριστερά σε σχετική άνοδο και πάντως κυρίαρχη στους διανοούμενους και τους επιστήμονες. Δύο χρόνια μετά όμως αρχίζει η ιδεολογική και πολιτική αντεπίθεση του νεοφιλελευθερισμού με τις μονεταριστικές πολιτικές του Ρήγκαν και της Θάτσερ και σύντομα οι δυνάμεις του κεφαλαίου ξαναποκτούν την ηγεμονία. Αρχίζει παγκόσμια η επιβολή της απελευθέρωσης του εμπορίου της εργατικής δύναμης και των υπηρεσιών, της ιδεολογικής επιβολής της αγοράς ως του μοναδικού τρόπου διανομής κάθε αγαθού(ακόμα και των μέχρι τότε αδιαμφισβήτητα κοινωνικών), της απαξίωσης της ζωντανής εργασίας με την επιστροφή στην μαζική και μακροχρόνια ανεργία, και της καθιέρωσης της δημοσιονομικής σταθερότητας με την μακροχρόνια λιτότητα και την συμπίεση όλων των κοινωνικών παροχών. Για τα συστήματα υγείας της Ευρώπης αυτό σήμανε μια όλο και ισχυρότερη άρνηση χρηματοδότησής τους από τον δημόσιο προϋπολογισμό, ταυτόχρονα με την διευρυνόμενη δυσκολία των ασφαλιστικών ταμείων να ανταπεξέλθουν στην αντίστοιχη υποχρέωσή τους, λόγω της μείωσης των εργοδοτικών εισφορών(στην Ελλάδα υπάρχει και το επιπρόσθετο της καταλήστευσης των ταμείων από το ίδιο το κράτος).Σε ένα τέτοιο πολιτικοοικονομικό περιβάλλον ανδρώθηκαν εύκολα απόψεις που αξιοποίησαν την κριτική στο σπάταλο και απρόσφορο ιατροκεντρικό-νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο για να μιλήσουν τελικά μόνο για φθηνότερες υπηρεσίες (και όχι για περισσότερες, αλλά διαφορετικά προσανατολισμένες).Χρησιμοποίησαν την κριτική στην ιατρογεννή νοσηρότητα και την άκριτη κατανάλωση τεχνολογίας για να περιορίσουν την πρόσβαση των φτωχών σε ακριβές θεραπείες και να επιβάλλουν απλώς και μόνο την περικοπή δαπανών. Χρησιμοποίησαν τις έννοιες που εισήγαγε η Αλμα-Ατα σε μια ιδιωτικοοικονομική λογική κλειστών προϋπολογισμών, περιορισμού της πρόσβασης σε ακριβές θεραπείες, μείωσης των εργαζομένων στην υγεία και την πρόνοια και προώθησης επενδύσεων στις νέες τεχνολογίες τύπου τηλεϊατρικής και όχι βέβαια σε ζωντανή εργασία( με προσλήψεις μαζικές υγειονομικών που θα δουλέψουν μέσα και δίπλα στην κοινότητα).Μετέτρεψαν την πρόληψη σε κατανάλωση άχρηστων έως επιβλαβών εργαστηριακών εξετάσεων για να θησαυρίζουν τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα και τα ποικίλα τσεκαπάδικα. Μετέτρεψαν την ανάγκη για επιστημονική τεκμηρίωση και στοιχειώδη ορθολογισμό σε στημένες έρευνες περί της ανάγκης να κατεβεί η χοληστερίνη μας στο μηδέν για να προωθούν οι εταιρείες τις στατίνες τους και την ίδια ώρα να ανέρχονται παγκόσμια τα καρδιαγγειακά, ο καρκίνος, η φυματίωση, το ΑΙDS, οι βίαιοι θάνατοι κάθε είδους. Μετέτρεψαν την ανάγκη για αποασυλοποίηση και επανένταξη των ψυχασθενών σε τρόπο προώθησής τους ως πελατών της ιδιωτικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, απαλλάσσοντας το κράτος από κάθε ευθύνη προνοιακής και θεραπευτικής υποστήριξης. Φυσικά εξαφάνισαν κάθε αναφορά στην ολιστική αντίληψη της υγείας, στην αναίρεση των κοινωνικών αιτίων της ασθένειας και στην ανάγκη καταπολέμησης της φτώχειας και της εκμετάλλευσης, της εξασφάλισης καθαρού νερού και επαρκούς τροφής, ζεστής και άνετης κατοικίας κλπ.
Το ζητούμενο λοιπόν είναι να επαναφέρουμε τη δημόσια συζήτηση πάνω στην ανάγκη ενός ριζικά διαφορετικού προσανατολισμού των υπηρεσιών υγείας, όσο και αν αυτό φαίνεται μαξιμαλιστικό για την σημερινή δύσκολη συγκυρία. Εκτός από την σκληρή κριτική στην υποχρηματοδότηση, την ιδιωτικοποίηση, την μισθολογική και επιστημονική καθήλωση των υγειονομικών, την πληρωμή των ασθενών από την τσέπη τους, τον σταδιακό αποκλεισμό των ανασφάλιστων από κάθε δωρεάν παροχή, τον περιορισμό των προσλήψεων και την πλήρη ελαστικοποίηση των ωραρίων και των εργασιακών σχέσεων πρέπει να μιλήσουμε αποφασιστικά και για αυτό καθ’ αυτό το περιεχόμενο της ιατρικής ως επιστημονικής γνώσης, ως θεραπευτικής πράξης, ως προληπτικής προσέγγισης και ως κοινωνικής σχέσης.
Η συζήτηση που αντικειμενικά θα ανοίξει με αφορμή το νέο νόμο για την ΠΦΥ, πρέπει να στραφεί από μας σε όσα προανέφερα και κυρίως στην ανάγκη να ενεργοποιηθούν οι τοπικές κοινωνίες στην διεκδίκηση ενεργού ρόλου πάνω σε όλα όσα καταστρέφουν την υγεία τους, στην ανατροπή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και στην θεσμοθέτηση δημόσιων και δωρεάν δομών και υπηρεσιών που να ανταποκρίνονται στις ολόπλευρες ανάγκες τους και που να υπόκεινται στον έλεγχό τους.
Μάρτης 2006
IMIOROFOS
όπως δημοσιεύτηκε στο site της Αυτόνομης Παρέμβασης
με αφορμή το Σχέδιο Νόμου για την ΠΦΥ (2005)
Τον τελευταίο μήνα άνοιξε πάλι μια δημόσια συζήτηση με αφορμή το νέο προσχέδιο νόμου για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ) πού το «υπουργείο υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης» έδωσε στη δημοσιότητα, συνοδεύοντας τις γνωστές τυμπανοκρουσίες με την ξεκάθαρη δήλωση ότι η υλοποίησή του έχει ορίζοντα δεκαετίας τουλάχιστον.
Πράγμα που σημαίνει ότι για μια ακόμη φορά το συντριπτικά πιθανότερο είναι να μην γίνει τίποτα με τα εξαγγελλόμενα ΚΥ αστικού τύπου(ίσως στηθούν 2-3 πανελλαδικά ως δήθεν πιλοτικά για να βολευτούν μερικοί κολλητοί του υπουργείου, όπως έγινε με την σκανδαλώδη καρικατούρα του ΚΥ Βύρωνα), ούτε βέβαια να αναβαθμιστούν λειτουργικά τα ΚΥ της επαρχίας, ούτε πολύ περισσότερο να γίνουν τα πολυιατρεία του ΙΚΑ 24ωρης κάλυψης ακόμα και για στοιχειώδη περίθαλψη. Διότι όλα αυτά, για να υλοποιηθούν έστω και με την πιο υποβαθμισμένη εκδοχή της παροχής απλής περίθαλψης (στα πλαίσια της περίφημης στοιχειώδους κοινής για όλους δέσμης υπηρεσιών φροντίδας), απαιτούν σημαντική χρηματοδότηση που η σημερινή κυβέρνηση αποκλείεται να εξασφαλίσει, αφού η συνολική άγρια νεοφιλελεύθερη πολιτική της απαιτεί το αντίστροφο, δηλαδή περικοπές και ενίσχυση της αγοράς και του επιχειρηματικού κεφαλαίου. Έτσι αυτό που θα μείνει και πάλι είναι το επικοινωνιακό κόλπο, η δημιουργία εντυπώσεων και μια αναζωπύρωση των υποσχέσεων υλοποίησης των ΚΥ αστικού τύπου, όταν θα πλησιάζουν οι εκλογές.
Να θυμίσω ότι από το νόμο 2519/97 του Γείτονα δεν υλοποιήθηκε απολύτως τίποτα από τα ψηφισμένα δίκτυα της ΠΦΥ, έμειναν όμως και στέριωσαν οι κλειστοί προϋπολογισμοί των νοσοκομείων, οι περικοπές των εφημερευόντων, οι αρχίατροι και οι μάνατζερ, τα ατομικά φύλλα αξιολόγησης. Από δε το νόμο 2889/2001 του Παπαδόπουλου και την αστείρευτη φιλολογία για τεκμηριωμένη γνώση, επιτροπές ποιότητας, κατοχύρωση δικαιωμάτων ασθενών, ολοκληρωμένη φροντίδα, προσωπικό γιατρό για όλους, σύγκρουση με τα πιράνχας, πλήρη και αποκλειστική απασχόληση των πανεπιστημιακών κλπ αυτό που έμεινε ήταν η ενίσχυση των περικοπών στα πλαίσια των κλειστών προϋπολογισμών, η ιδιωτικοποίηση λειτουργιών των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, η αναίρεση της δωρεάν πρόσβασης των ανασφάλιστων στα νοσοκομεία, η επαίσχυντη εγκύκλιος για την άρνηση περίθαλψης και την κατάδοση των λαθρομεταναστών, οι περίφημοι ράμπο, που κυρίως για την τρομοκράτηση των υγειονομικών που αντιστέκονται έχουν χρησιμοποιηθεί(όπως απέδειξε και η τελευταία δίωξη συναδέλφων στο ΚΥ Ζαγκλιβερίου) και η νομοθετική πρόβλεψη για παραχώρηση 20% των κρεβατιών των δημόσιων νοσοκομείων σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες έναντι αυξημένου νοσηλίου (προφανώς για εύπορους πελάτες με γερά συμβόλαια). Την οποία πρόβλεψη ο Κακλαμάνης με χαρά αποδέχτηκε να υλοποιήσει, αφού πρώτα ξεσκαρτάρει τις κλινικές με τους αναβαθμισμένους θαλάμους από την «πλέμπα» της εφημερίας (μέσα από την αλλαγή του συστήματος που επέβαλλε και φόρτωσε τον μεγάλο όγκο των ασθενών στα μικρά υποβαθμισμένα και με λιγότερες διαγνωστικές και θεραπευτικές δυνατότητες νοσοκομεία).Δεν πρόκαμε όμως, κι έτσι αυτό το τελευταίο σκέλος καλείται να το διεκπεραιώσει ο Αβραμόπουλος και το οποίο μαζί με τις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού θα οριστικοποιήσει τον χαρακτήρα της εν Ελλάδι ιδιωτικοποίησης της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας περίθαλψης του ΕΣΥ, καθιστώντας τελεσίδικα το πάλαι ποτέ δημόσιο νοσοκομείο σε ένα μικτό ίδρυμα, όπως αυτό που προέκυψε τώρα με το σύμπλοκο Ερυθρός -Ερρίκος Ντυνάν.
Αυτό όμως που για πρώτη φορά μπορεί και να υλοποιηθεί είναι το συγκεκριμένο μοντέλο οικογενειακού γιατρού που εισάγει το σχέδιο νόμου, ακριβώς γιατί προβλέπει για πρώτη φορά ξεκάθαρα την πληρωμή του πολίτη για την εγγραφή στη λίστα και την πληρωμή για κάθε υπηρεσία ιατρική που δεν θα έχει την προέγκριση του οικογενειακού gate-keeper. Προβλέπει επίσης την πληρωμή των ανασφάλιστων και καταργεί στην πράξη την δωρεάν πρόσβαση ακόμα και στην πρωτοβάθμια περίθαλψη της μεγάλης αυτής μερίδας των φτωχών που τουλάχιστον μέχρι τώρα δεν καλούνταν να πληρώσουν τις υπηρεσίες των κέντρων υγείας και των περιφερικών ιατρείων.
Προβλέπει την κατάργηση της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης για τους οικογενειακούς γιατρούς, μιλώντας μόνο για πλήρη και για πληρωμή όσων τους επισκέπτονται και δεν είναι εγγεγραμμένοι στη λίστα τους. καθώς και για τριετείς συμβάσεις τους με τις ΔΥΠΕ, που θα ανανεώνονται με τρόπο που δεν καθορίζεται(κρίση ναι ή όχι και από ποιόν και με ποια κριτήρια), άρα τα περί εξομοίωσης των συνθηκών εργασίας και των εργασιακών σχέσεων με αυτές στο ΕΣΥ είναι παραπλανητικά εκτός αν εννοεί ότι το ΕΣΥ σύντομα θα εξομοιωθεί με αυτά τα μοντέλα των εργασιακών σχέσεων, όπως όλο και περισσότερο φαίνεται από τις προσλήψεις επικουρικών(γιατί μόνο αυτές γίνονται πια).
Τα δε ΚΥ που προβλέπεται θεωρητικά να λειτουργήσουν ορίζεται να έχουν τεράστιο πληθυσμό ευθύνης (μέχρι100.000, ενώ κάθε σοβαρή άποψη παγκόσμια αναφέρει το πολύ 40.000) κάτι που ακυρώνει τον πρωτοβάθμιο χαρακτήρα τους και σε συνδυασμό με την εφημερία ενός από αυτά στη θέση περισσοτέρων θα τα καταστήσει μικρά προβληματικά νοσοκομεία.
Η λειτουργία των οικογενειακών γιατρών και των ΚΥ με την λεγόμενη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, με την σύναψη «ειδικών συμβολαίων με τα νοσοκομεία» και «προγραμματικών συμβάσεων με τους ασφαλιστικούς φορείς» και με αυτόνομο(κλειστό όπως υπονοείται αλλά δεν λέγεται με σαφήνεια) προϋπολογισμό, ολοκληρώνει το ιδιωτικοοικονομικό μοντέλο παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ., ενώ στους φορείς παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ, που ισότιμα θα συνάπτουν συμβάσεις ορίζεται ξεκάθαρα ότι θα είναι και ιδιώτες και επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.(εφαρμογή των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα)
Όλα αυτά, μαζί με την υποχρεωτική εφαρμογή κατευθυντήριων γραμμών στην διαγνωστική, την πρόληψη και την θεραπευτική(γραμμές που θα καθορίζονται μάλιστα από Ινστιτούτα!!!) και τα «κίνητρα καλής πρακτικής αποδοτικής χρήσης των πόρων», διαμορφώνουν ένα ασφυκτικό πλαίσιο άσκησης της ιατρικής αλλά και της εν γένει φροντίδας, πού περιορίζει δραστικά την δυνατότητα για ουσιαστική ενασχόληση με τα προβλήματα υγείας των ασθενών ( ειδικά των πιο ευπαθών ομάδων), αυξάνει την γραφειοκρατία και ωθεί τον γιατρό στο κυνήγι της πελατείας και στην συνεργασία με την εκάστοτε κυβερνητική εξουσία για την περικοπή δωρεάν παροχών. Στο δε καθαρά επιστημολογικό πεδίο ωθεί σε μια εντελώς συμβατική ιατρική, υποταγμένης στα πρωτόκολλα των φαρμακευτικών εταιρειών (και των αντίστοιχων επιστημονικών που αυτές ελέγχουν στον ένα ή τον άλλο βαθμό)και πάντως μακριά από την αληθινά τεκμηριωμένη γνώση και πρακτική που απαντά στις ευρύτερες υγειονομικές ανάγκες των ανθρώπων.
Τα όσα αναφέρονται επομένως στην αρχή του κειμένου του νομοσχεδίου για ομάδα υγείας με διακριτούς ρόλους των υγειονομικών που την απαρτίζουν, η οποία λειτουργεί ευρύτερα από μια λογική ηθμού και παρέχει(δήθεν σε όλους) την ενιαία και περιεκτική δέσμη υπηρεσιών που περιγράφεται στο δεύτερο κεφάλαιο, είναι χωρίς αντίκρισμα και λειτουργούν ως άλλοθι για τον αντιδραστικό χαρακτήρα των προαναφερθέντων συγκεκριμένων ρυθμίσεων που εισάγονται στη συνέχεια του κειμένου, και οι οποίες εκτιμώ ότι αργά ή γρήγορα θα υλοποιηθούν.
Πρέπει να είναι καθαρό λοιπόν ότι, στα πλαίσια της αγοραίας-νεοφιλελεύθερης πολιτικής που ασκείται τα τελευταία 10 τουλάχιστον χρόνια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη στον τομέα της υγείας-πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης, δεν μπορεί να υπάρξει θεσμοθέτηση ΠΦΥ που να ανταποκρίνεται στοιχειωδώς στα όσα το κίνημα της ΠΦΥ προσδιόρισε ως περιεχόμενό της στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και που σήμερα επαναφέρει το Κίνημα των Λαών για την Υγεία(People’s Health Movement-PHM) με ακόμα πιο επιτακτικό τρόπο στην Χάρτα των Λαών για την Υγεία (που υιοθετήθηκε στην 1η παγκόσμια συνέλευση του PHM στο Μπαγκλαντές το 2000) και στην διακήρυξη της Κουένκα στην 2η παγκόσμια συνέλευση το 2005 στον Ισημερινό.
Για να απαντήσουμε επομένως στην σημερινή συγκυρία με μια άλλη προοδευτική πρόταση για την ΠΦΥ πρέπει να ανοίξουμε πάλι το ιδεολογικό-οραματικό μέτωπο, δηλαδή να ορίσουμε την ΠΦΥ και να περιγράψουμε τις λειτουργίες της με τρόπο που να επαναφέρει την έννοια στην αρχική σύλληψή της, όπως αυτή καταγράφηκε στην περίφημη διακήρυξη της Αλμα-Άτα το 1978 και λίγο αργότερα στην διακήρυξη του ΠΟΥ : «Υγεία για όλους μέχρι το 2000». Και αυτό πρέπει να γίνει ειδικά σήμερα που ο νεοφιλελευθερισμός κακοποιεί την έννοια σε ακραίο βαθμό, προσπαθώντας να τη χρησιμοποιήσει στην στρατηγική του για ελαχιστοποίηση της δωρεάν πρόσβασης των λαϊκών στρωμάτων σε ολοκληρωμένη περίθαλψη(gate-keeping με αποκλεισμούς, πληρωμή των ασθενών για εγγραφή στους καταλόγους των "οικογενειακών γιατρών", υλοποίηση της σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού μέσα από την μικτή χρηματοδότηση και την μικτή παροχή δέσμης υπηρεσιών υπό την καθοδήγηση και έλεγχο του υπουργείου σε μικτές επιχειρήσεις και πολυιατρεία κλπ-όλα αυτά που προβλέπονται στο νέο σχέδιο νόμου που δόθηκε στη δημοσιότητα).Θυμίζω λοιπόν ότι:
Η ΠΦΥ, δεν είναι απλώς η διάγνωση και περίθαλψη που ασκείται εκτός νοσοκομείου, δεν είναι μια τεχνικού χαρακτήρα κατηγοριοποίηση του συνόλου των υπηρεσιών περίθαλψης με απλώς διαχειριστικές προεκτάσεις. Έτσι την κατάντησαν ορισμένοι τυχάρπαστοι ή επιβήτορες της εξουσίας και της ιατρικής κοινότητας, μέσα από την μέθοδο της διαρκούς διολίσθησης προς το εφικτότερο, που μετά έγινε το φιλικότερο στην αγορά και τελικά το υποτακτικότερο στην κρατική στρατηγική για περιορισμό των κοινωνικών δαπανών, χωρίς ταυτόχρονη απώλεια της ηγεμονίας επί των μαζών.
Η ΠΦΥ υπήρξε ιστορικά μια προοδευτική έννοια, καθώς α) πρότασσε την ανάγκη για έναν συνολικό επανακαθορισμό των παραμέτρων που προσδιορίζουν την υγεία και την αρρώστια, με έμφαση στην πρόληψη, ως αναίρεση των κοινωνικών αιτίων της ασθένειας (φτώχεια, εκμετάλλευση, αναλφαβητισμός, οικολογική επιβάρυνση, κακές συνθήκες ζωής και εργασίας, ιατρογεννής νοσηρότητα) και όχι μόνον των παραγόντων κινδύνου που αφορούν στενά τις ατομικές συνήθειες ή συμπεριφορές και β)περιέγραφε δομές και λειτουργίες που εισήγαγαν τον ουσιαστικό κοινωνικό έλεγχο στις υπηρεσίες υγείας, με αυτό που ονόμαζε συμμετοχή της κοινότητας στην εκτίμηση των αναγκών της και στον σχεδιασμό των δομών και των υπηρεσιών που θα τις υλοποιούσαν ολοκληρωμένα με συνέχεια και συνέπεια, καθώς επίσης συμμετοχή και στην αξιολόγηση-απολογισμό των δομών αυτών, τόσο ως προς την υγειονομική αποτελεσματικότητα για τον πληθυσμό ευθύνης τους, όσο και την φιλικότητά τους και το σεβασμό στην αξιοπρέπεια των μεμονωμένων ατόμων.
Ιστορικά η ΠΦΥ προέκυψε ως απάντηση στην κρίση του νοσοκομειοκεντρικού μοντέλου ανάπτυξης των υπηρεσιών υγείας στο σύγχρονο καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, μοντέλο που από ένα σημείο και πέρα υπηρετούσε σχεδόν αποκλειστικά τις ανάγκες κερδοφορίας του ιατροβιομηχανικού συμπλέγματος και πολύ παρεμπιπτόντως τις ευρύτερες υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών. Αντλούσε οικονομικούς πόρους τεράστιους χωρίς τα αντίστοιχα αποτελέσματα στους δείκτες υγείας και στο αίσθημα ικανοποίησης των χρηστών, ενώ ειδικά για τον τρίτο κόσμο και τις αναπτυσσόμενες χώρες αποδεικνύονταν καταστροφικό καθώς η εξειδικευμένη και θεραπευτικά προσανατολισμένη ιατρική σπαταλούσε πόρους που αν κατευθύνονταν στην πρόληψη, την καταπολέμηση της φτώχειας, της πείνας και του αναλφαβητισμού και σε υπηρεσίες κοινοτικής ιατρικής θα είχαν τρομακτικά μεγαλύτερα αποτελέσματα, όπως περίτρανα κατέδειξε η εμπειρία της Κούβας.
Το νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο επιστημολογικά προέκυπτε από την μηχανιστική-νεοθετικιστική αντίληψη του ανθρώπινου οργανισμού ως άθροισμα κατακερματισμένων εξαρτημάτων στο πρότυπο των μηχανών, του ενός αιτίου της ασθένειας και της επιδιόρθωσης της βλάβης μονοσήμαντα χωρίς αναγνώριση και παρέμβαση σε αιτιολογικό σύμπλεγμα που περιλαμβάνει περιβαλλοντικές, κοινωνικές και ψυχολογικές παραμέτρους σε μια αδιάσπαστη διαλεκτική ενότητα. Λειτουργικά (από την άποψη της οργάνωσης της εργασίας) αντιστοιχούσε στο φορντικό-ταιυλορικό μοντέλο παραγωγής της καπιταλιστικής ανάπτυξης με την συγκέντρωση των παραγωγικών μονάδων στο μεγάλο εργοστάσιο-νοσοκομείο, τον κατακερματισμό της εργασίας και την αλυσίδα παραγωγής(βιολογικής-μηχανικής επιδιόρθωσης),τις σκληρές ιεραρχικές σχέσεις κλιμακωτά από την διεύθυνση προς τον τελευταίο εργαζόμενο και την σε συντεχνιακή βάση οργάνωση του συλλογικού της εργατικής δύναμης.
Η Alma-Ata μιλούσε ξεκάθαρα για ευρύτερη διεπιστημονική και διεπαγγελματική συνεργασία στην αναδιαμόρφωση των συνολικών όρων ζωής της κοινότητας, πάντα με την συμμετοχή της, που δεν την περιόριζε στους επίσημους φορείς της λεγόμενης τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά την επέκτεινε σε όλες τις ζωντανές κοινωνικές συλλογικότητες (συνδικάτα, γυναικείες οργανώσεις, συνεταιρισμούς, πολιτιστικούς συλλόγους κλπ).
Στο δε επίπεδο της παροχής της ιατρικής φροντίδας εισήχθη η έννοια της ομάδας υγείας, όπου διάφοροι επαγγελματίες υγείας(γιατροί, οδοντίατροι, νοσηλευτές, επισκέπτες υγείας, φυσιοθεραπευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, διοικητικοί, παρασκευαστές, διασώστες και πληρώματα ασθενοφόρων) σε αγαστή συνεργασία και με διακριτούς ρόλους ο καθένας-μία, χωρίς ψευτοηγεμονισμούς και εργασιακή ιεραρχία υποταγής (και προφανώς χωρίς χαώδεις μισθολογικές διαφορές)και εντελώς δωρεάν για όλους τους κατοίκους του πληθυσμού ευθύνης τους:
1) αντιμετωπίζουν όλα τα προβλήματα περίθαλψης που δεν απαιτούν νοσηλεία σε δευτεροβάθμιο ή εξειδικευμένο τριτοβάθμιο κέντρο,2) φροντίζουν να τους καλύψουν καθολικά με τα αναγκαία εμβόλια,3) τους διαχέουν κομμάτι της εξειδικευμένης γνώσης για να τους καθιστούν σταδιακά όλο και πιο ανεξάρτητους από τις υγειονομικές υπηρεσίες, αλλά και πραγματικά ικανούς να τις αξιολογούν, 4) καταγράφουν το κοινωνικοοικονομικό προφίλ τους και αναδεικνύουν την ανάγκη βελτίωσής του, 5)φροντίζουν για την βέλτιστη αξιοποίηση προνοιακών δομών και τη συνεχή εξασφάλιση αλληλεγγύης ηθικής και έμπρακτης προς τις ασθενέστερες ομάδες, 6)εξετάζουν προληπτικά σε τακτά χρονικά διαστήματα με συγκεκριμένα πρωτόκολλα τις διάφορες ηλικιακές ομάδες και τις ομάδες υψηλού κινδύνου, αφού πρώτα τις ενημερώσουν αναλυτικά για την τεκμηριωμένη χρησιμότητα αυτών,7) βοηθούν στην οικογενειακή, εργασιακή και κοινωνική επανένταξη των χρόνιων πασχόντων και στην φυσιοθεραπευτική και ψυχολογική αποκατάσταση αναπήρων, 8)εκπαιδεύουν οργανωμένα και κατ' επανάληψη τον πληθυσμό στις πρώτες βοήθειες και στην αντιμετώπιση επειγουσών καταστάσεων, 9)εκπαιδεύουν μέλη οικογενειών στην αποτελεσματικότερη και πιο ανώδυνη για τους ίδιους περιποίηση συγγενών τους με ειδικές ανάγκες και αναπηρίες,10) αναπτύσσουν την πρωτογενή έρευνα για ανίχνευση του επιπολασμού και της επίπτωσης παθολογικών καταστάσεων στον συγκεκριμένο πληθυσμό ευθύνης τους, την ανίχνευση των αιτιών, την διερεύνηση αποτελεσματικών(όχι κατ' ανάγκη ιατρικών) απαντήσεων σ’ αυτές τις καταστάσεις και την κατανοητή παρουσίαση στο ευρύ κοινό των πορισμάτων και των ερωτημάτων που προέκυψαν από αυτήν την έρευνα.
Η διακήρυξη της Αλμα-Ατα υιοθετήθηκε τότε με ενθουσιασμό από μεγάλα κομμάτια της επιστημονικής κοινότητας και λαϊκά κινήματα του αναπτυσσόμενου κόσμου. Βέβαια ο παγκόσμιος συσχετισμός δύναμης ήταν τότε πολύ διαφορετικός από σήμερα. Η κρίση της ΕΣΣΔ που φιλοξενούσε την συνδιάσκεψη δεν είχε γίνει ακόμα ορατή, τα απελευθερωτικά κινήματα παρουσίαζαν έξαρση, η ήττα των Αμερικανών στο Βιετνάμ ήταν πρόσφατη και στην Ευρώπη η ευρύτερη αριστερά σε σχετική άνοδο και πάντως κυρίαρχη στους διανοούμενους και τους επιστήμονες. Δύο χρόνια μετά όμως αρχίζει η ιδεολογική και πολιτική αντεπίθεση του νεοφιλελευθερισμού με τις μονεταριστικές πολιτικές του Ρήγκαν και της Θάτσερ και σύντομα οι δυνάμεις του κεφαλαίου ξαναποκτούν την ηγεμονία. Αρχίζει παγκόσμια η επιβολή της απελευθέρωσης του εμπορίου της εργατικής δύναμης και των υπηρεσιών, της ιδεολογικής επιβολής της αγοράς ως του μοναδικού τρόπου διανομής κάθε αγαθού(ακόμα και των μέχρι τότε αδιαμφισβήτητα κοινωνικών), της απαξίωσης της ζωντανής εργασίας με την επιστροφή στην μαζική και μακροχρόνια ανεργία, και της καθιέρωσης της δημοσιονομικής σταθερότητας με την μακροχρόνια λιτότητα και την συμπίεση όλων των κοινωνικών παροχών. Για τα συστήματα υγείας της Ευρώπης αυτό σήμανε μια όλο και ισχυρότερη άρνηση χρηματοδότησής τους από τον δημόσιο προϋπολογισμό, ταυτόχρονα με την διευρυνόμενη δυσκολία των ασφαλιστικών ταμείων να ανταπεξέλθουν στην αντίστοιχη υποχρέωσή τους, λόγω της μείωσης των εργοδοτικών εισφορών(στην Ελλάδα υπάρχει και το επιπρόσθετο της καταλήστευσης των ταμείων από το ίδιο το κράτος).Σε ένα τέτοιο πολιτικοοικονομικό περιβάλλον ανδρώθηκαν εύκολα απόψεις που αξιοποίησαν την κριτική στο σπάταλο και απρόσφορο ιατροκεντρικό-νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο για να μιλήσουν τελικά μόνο για φθηνότερες υπηρεσίες (και όχι για περισσότερες, αλλά διαφορετικά προσανατολισμένες).Χρησιμοποίησαν την κριτική στην ιατρογεννή νοσηρότητα και την άκριτη κατανάλωση τεχνολογίας για να περιορίσουν την πρόσβαση των φτωχών σε ακριβές θεραπείες και να επιβάλλουν απλώς και μόνο την περικοπή δαπανών. Χρησιμοποίησαν τις έννοιες που εισήγαγε η Αλμα-Ατα σε μια ιδιωτικοοικονομική λογική κλειστών προϋπολογισμών, περιορισμού της πρόσβασης σε ακριβές θεραπείες, μείωσης των εργαζομένων στην υγεία και την πρόνοια και προώθησης επενδύσεων στις νέες τεχνολογίες τύπου τηλεϊατρικής και όχι βέβαια σε ζωντανή εργασία( με προσλήψεις μαζικές υγειονομικών που θα δουλέψουν μέσα και δίπλα στην κοινότητα).Μετέτρεψαν την πρόληψη σε κατανάλωση άχρηστων έως επιβλαβών εργαστηριακών εξετάσεων για να θησαυρίζουν τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα και τα ποικίλα τσεκαπάδικα. Μετέτρεψαν την ανάγκη για επιστημονική τεκμηρίωση και στοιχειώδη ορθολογισμό σε στημένες έρευνες περί της ανάγκης να κατεβεί η χοληστερίνη μας στο μηδέν για να προωθούν οι εταιρείες τις στατίνες τους και την ίδια ώρα να ανέρχονται παγκόσμια τα καρδιαγγειακά, ο καρκίνος, η φυματίωση, το ΑΙDS, οι βίαιοι θάνατοι κάθε είδους. Μετέτρεψαν την ανάγκη για αποασυλοποίηση και επανένταξη των ψυχασθενών σε τρόπο προώθησής τους ως πελατών της ιδιωτικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, απαλλάσσοντας το κράτος από κάθε ευθύνη προνοιακής και θεραπευτικής υποστήριξης. Φυσικά εξαφάνισαν κάθε αναφορά στην ολιστική αντίληψη της υγείας, στην αναίρεση των κοινωνικών αιτίων της ασθένειας και στην ανάγκη καταπολέμησης της φτώχειας και της εκμετάλλευσης, της εξασφάλισης καθαρού νερού και επαρκούς τροφής, ζεστής και άνετης κατοικίας κλπ.
Το ζητούμενο λοιπόν είναι να επαναφέρουμε τη δημόσια συζήτηση πάνω στην ανάγκη ενός ριζικά διαφορετικού προσανατολισμού των υπηρεσιών υγείας, όσο και αν αυτό φαίνεται μαξιμαλιστικό για την σημερινή δύσκολη συγκυρία. Εκτός από την σκληρή κριτική στην υποχρηματοδότηση, την ιδιωτικοποίηση, την μισθολογική και επιστημονική καθήλωση των υγειονομικών, την πληρωμή των ασθενών από την τσέπη τους, τον σταδιακό αποκλεισμό των ανασφάλιστων από κάθε δωρεάν παροχή, τον περιορισμό των προσλήψεων και την πλήρη ελαστικοποίηση των ωραρίων και των εργασιακών σχέσεων πρέπει να μιλήσουμε αποφασιστικά και για αυτό καθ’ αυτό το περιεχόμενο της ιατρικής ως επιστημονικής γνώσης, ως θεραπευτικής πράξης, ως προληπτικής προσέγγισης και ως κοινωνικής σχέσης.
Η συζήτηση που αντικειμενικά θα ανοίξει με αφορμή το νέο νόμο για την ΠΦΥ, πρέπει να στραφεί από μας σε όσα προανέφερα και κυρίως στην ανάγκη να ενεργοποιηθούν οι τοπικές κοινωνίες στην διεκδίκηση ενεργού ρόλου πάνω σε όλα όσα καταστρέφουν την υγεία τους, στην ανατροπή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και στην θεσμοθέτηση δημόσιων και δωρεάν δομών και υπηρεσιών που να ανταποκρίνονται στις ολόπλευρες ανάγκες τους και που να υπόκεινται στον έλεγχό τους.
Μάρτης 2006
IMIOROFOS
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου